آفت دهان و علل آن
آفت دهان و علل آن Aphtous ulcers
آفت دهان (Canker sores)عبارت است از زخم های دردناکی که در مخاط دهان به وجود می‌آیند. آفت دهان سرطانی نیست. آفت دهان ممکن است با عفونت ناشی از ویروس تب خال اشتباه گرفته شود. این نوع زخم می تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایع تر است.
آفت عود کننده، از مهم ترین نوع آفت هاست. زخم های عود کننده به طور معمول در دوران طفولیت تا بلوغ شروع می شوند و بهبودی آن حدود 1 تا 4هفته طول می کشد. زخم آفت معمولاً گرد یا بیضی بوده و یک حاشیه ی قرمز رنگ با مرکز زرد یا خاکستری دارد.
علل و عوامل ایجاد کننده
علت واقعی این بیماری هنوز ناشناخته است. سابقه ی خانوادگی در یک سوم بیماران دیده می شود. حدود 10 تا 20 درصد بیماران اختلالاتی مانند کمبود آهن یا فولیک اسید یا ویتامین B12 دارند. عواملی مانند هیجانات روحی، ضربه، حساسیت های غذایی نیز در ایجاد این بیماری مؤثرند.همچنین نقص در پاسخ ایمنی و بعضی از عوامل ویروسی را نیز دخیل می دانند.
با گذشت سن شدت بیماری کاهش یا بهبود می یابد و تا کنون عامل عفونی برای این بیماری کشف نشده است. اما علل زیر محتمل تر به نظر می رسند:
- استرس عاطفی یا جسمانی، اضطراب
- آسیب به مخاط دهان در اثر خشن بودن دندان های مصنوعی، غذای داغ
- مسواک زدن، یا کار دندان پزشکی
- آزردگی و تحریک ناشی از غذاهایی مثل شکلات، غذاهای ترش و اسیدی (سرکه، غذاهای دودی)، آجیل‌ها یا چیس‌های نمک زده شده
- عفونت های ویروسی
علایم شایع آفت دهان
زخم ها کوچک، بسیار دردناک و کم عمق هستند و توسط یک غشای خاکستری پوشیده شده‌اند. حاشیه ی آنها توسط یک هاله ی قرمز پررنگ احاطه شده است.
این زخم ها می توانند روی لب‌ها، لثه‌ها، سطح داخل‌ی گونه‌ها، زبان، کام و گلو ظاهر شوند. به هنگام حمله ی آفت معمولاً 3-2 زخم به وجود می آیند، اما ظهور یک باره ی 15-10 زخم با یکدیگر، خیلی بعید نیست.
زخم ها ممکن است در 3-2 روز اول بسیار دردناک باشند، به نحوی که فرد موقع خوردن یا صحبت کردن دچار ناراحتی شود.
گاهی قبل از بروز زخم، برای 24 ساعت احساس مورمور یا سوزش در دهان وجود دارد.
انواع آفت
آفت یک بیماری شایع بوده و تا 20 درصد افراد را مبتلا می سازد. در افرادی که سطح اقتصادی و اجتماعی بالاتری دارند شایع تر است و سه فرم عمده دارد:
آفت مینور(کوچک)
فرم مینور یا کوچک حدود 80 درصد موارد را شامل می شود. این فرم عمدتاً در گروه سنی 10 تا 40 سال دیده شده و ناراحتی مختصری ایجاد می نماید. زخم هایی بین 2 تا 4 میلی متر در لب‌ها ، گونه‌ها ، کف دهان و زیر زبان ایجاد می شود. این زخم ها در لثه‌ها ، کام و روی زبان شایع نیستند.
تعداد زخم ها در یک زمان معمولاً کم بوده و بین 1 تا 6 عدد متغیر است. ضایعات طی 7 تا 10 روز بهبود می یابند، ولی با فواصل نامنظمی ممکن است عود کنند. زخم ها معمولاً گرد و یا بیضی هستند، ولی ممکن است خطی نیز باشند. رنگ زخم ابتدا زرد رنگ است، ولی به تدریج خاکستری می شود. حاشیه ی زخم ملتهب و قرمز رنگ است و بهبودی، بدون بجا گذاشتن جوشگاه(جای زخم) صورت می پذیرد.
آفت ماژور(بزرگ)
فرم ماژور یا بزرگ حدود 10 درصد موارد را شامل می شود. این زخم ها بزرگ تر بوده، عود بیشتری داشته، مدت بیشتری باقی می ماند و از نوع مینور دردناک تر می باشند. اندازه ی آنها ممکن است از یک سانتی متر هم بزرگ تر شود و در هر جای دهان، حتی روی زبان و کام نیز دیده شوند. تعداد آنها کم (معمولاً 1 تا 6 عدد) است و طی 10 تا 40 روز بهبود می یابند. بهبودی آنها می تواند، با بجا گذاشتن جوشگاه باشد.
فرم شبه تب خال
این فرم در سنین کمی بالاتر از فرم های قبلی دیده می شود و در خانم ها شایع تر است. این فرم به شدت دردناک بوده و آن قدر فواصل عود کم است که زخم تقریباً به طور مداوم وجود دارد. این فرم با ایجاد تاول های ریز شروع می شود که سریعاً تبدیل به زخم های کوچک ( 2 میلی متری ) می گردد. این ضایعات در هر جای دهان ممکن است باشند. این زخم ها بزرگ تر شده و به یکدیگر می پیوندند تا یک زخم بزرگ که طی 10 روز یا بیشتر بهبود می یابد، تشکیل می شود.
به دلیل شباهت ظاهری این نوع آفت به تب خال ، فرم شبه تب خال نام گرفته است، ولی دلیلی بر دخالت ویروس تب خال در این بیماری وجود ندارد.
دندان‌های
خود را روزانه حداقل دوبار مسواک بزنید و مرتباً از نخ دندان استفاده کنید
تا تمیزی و سلامتی دهان و دندان‌ها حفظ شود.
حتی‌المقدور
سعی کنید استرس نداشته باشید.
از
تماس نزدیک با افراد دچار عفونت خودداری کنید.
دقت
کنید که آفت، بیشتر بعد از خوردن چه نوع غذایی رخ می‌دهد. از خوردن
غذاهایی که به نظر باعث آغاز حمله می‌شوند خودداری کنید
عواقب مورد انتظار: اکثر زخم‌های آفتی بدون برجای گذاشتن جوشگاه در عرض 2 هفته خوب می‌شوند. حملات مکرر آفت شایع هستند. آفت ممکن است به صورت یک زخم حداکثر 3-2 بار در سال تا بروز بدون وقفه چندین زخم در سال رخ دهد.
عوارض احتمالی: در موارد شدید که خوردن و آشامیدن سخت میشود امکان دارد بدن کم آب شود
اصول کلی: امکان
دارد توصیه به کشت زخم شود تا بتوان آفت را از زخم هرپسی)تب خال) افتراق
داد، یا احیاناً اگر عفونت باکتریایی ثانویه وجود داشته باشد آن را تشخیص
داد.
دهان
را روزانه 3 بار یا بیشتر با محلول نمک (نصف قاشق چایخوری نمک در حدود یک
لیوان آب حل شود) شستشو دهید، البته به شرط این که خیلی دردناک نباشد.
زخم‌ها
را مرتباً با کمک گوش پاک کن یا چیزی شبیه آن که آغشته به
پراکسیدهیدروژن 2% باشد پاک کنید.
اگر
آفت در اثر خشن بودن دندان، بریس یا دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، به
دندانپزشک مراجعه کنید. تا زمانی که این نوع مشکلات برطرف نشود آفت دهان
خوب نمی‌شود
داروها
از داروهای اختصاصی میتوان داروی آدکورتیل را نام برد که محتوی ماده ضد التهاب تریامسینولون ، از دسته گلوکوکورتیکوییدها یا به طور ساده تر کورتونها ، در یک پایه مخاط چسب میباشد
این دارو را باید تا روزی سه بار برروی محل آفت
قرار داد، برای اینکه دوام دارو در محل بیشتر باشد حتی المقدور تا چند ساعت غذا
میل نشود یا به مقدار بیشتر قبل از خواب استفاده گردد
داروی ترکیبی دیگر شامل پایه : شربت آلومینیم ام جی اس ، یا شربت دیفن هیدرامین که اولی به
علت داشتن ماده قابض آلومینیم و دومی به علت اثر بی حس کنندگی به عنوان پایه
استفاده می شود
از آنتی بیوتیکها معمولا از تتراسایکلین استفاده میشود
یعنی پودر داخل چند کپسول داخل شیشه شربت که تا حدود یک سوم حجمش را تقلیل داده
ایم اضافه می شود ، تترا سایکلین احتمالا اثرات مفید خود را نه به عنوان آنتی
بیوتیک بلکه به علت خاصیت ضد التهابی خود اعمال میکند
دوز دقیقتر : 250میلیگرم(یک کپسول) در 30 میلیلیتر محلول
(حتی آب) حل شود و روزی 6 بار هر بار 5میلی لیتر از آن قرقره و بعد میل شود
و گاها چند آمپول دگزامتازون هم اضافه میشود ،
احتمالا آمپول های
تریامسینولون ، بتامتازون ال پردنیزولون دوام موضعی بیشتری به علت
پایه غیر محلول خود دارند.
ویال لیدوکائین یا محلول دنتول(اسانس میخک) Dentol هم برای
ایجاد بی حسی موضعی در مخلوط ،معجون!،بکار میرود
در اوستئوماتیس stomatitis بیماران سرطانی از کلشی سین
استفاده شد و اثر ضد التهابی موضعی مناسبی نیز دیده شد
داروی دیگر محلول بنزیدآمین است که یک دهانشویه خوش رنگ!
با خاصیت بی حس کنندگی موضعی است در مصرف آن باید احتیاط شود که دارو بلعیده نشود
وبه قسمتهای انتهایی حلق نرسد خصوصا در کودکان بهتر است استفاده نشود.
داروهای گیاهی جدید:
براساس یافته‌های یک پژوهش، استفاده
از داروهای گیاهی مانند عصاره گیاه
ساتوریا خوزستانیکا برای درمان زخم هایی مانند آفت دهان که هنوز علت قطعی
آن مشخص نیست، مناسب تر از داروهای شیمیایی است چراکه عوارض جانبی کمتری دارند.
گیاه ساتوریاخوزستانیکا فقط در ایران می روید و جزو دسته
گیاهان تیره نعناع است و اثرات ضدویروسی و ضدقارچی دارد. استفاده از عصاره این
گیاه در دو، سه روز اول زخم پاسخ بهتری به درمان می دهد و سیر دوره درمان را
کوتاهتر کرده و باعث کاهش درد و سوزش می شود.
رژیم غذایی: محدودیتی
برای آن وجود ندارد، مگر پرهیز از غذاهایی که آفت را بدتر می‌کنند. به هنگام
بهبود آفت، هر چقدر می‌توانید مایعات زیادتر بنوشید و یک رژیم غذایی متعادل
داشته باشید.
برای
کم کردن درد، مایعات را با نی بنوشید. مواد غذایی که کمتر باعث درد می‌شوند
عبارتند از: شیر،
ژلاتین مایع، ماست و بستنی
